Zarówno ZAIKS, STOART, jak i mniej znane SAWP oraz ZPAV są organizacjami zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Są to stowarzyszenia zrzeszające twórców, artystów wykonawców, producentów lub organizacje radiowe i telewizyjne, których zadaniem jest zbiorowe zarządzenie i ochrona (w tym uzyskiwanie wynagrodzenia) powierzonych im praw autorskich lub praw pokrewnych. W zakresie swojej działalności organizacja zbiorowego zarządzania ma prawo domagać się udzielenia informacji oraz udostępnienia dokumentów niezbędnych do określenia wysokości dochodzonych przez nią wynagrodzeń i opłat, np. o ilości odbiorników telewizyjnych lub radiowych.
Poniżej przedstawiamy listę organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi:
• ZAIKS – stowarzyszenie autorów,
• SAWP – stowarzyszenie artystów wykonawców,,/p>
• STOART – związek artystów wykonawców,
• ZPAV – związek producentów audio-video,
• SFP – stowarzyszenie filmowców polskich,
• ZASP – związek artystów scen polskich.
Ze wskazanego zestawienia wynika, że każda ze wspomnianych organizacji reprezentuje inne podmioty, np. ZAIKS reprezentuje autorów, zaś STOART artystów), co z kolei oznacza, że trzeba płacić na rzecz każdej z organizacji. Działają one niezależnie od siebie, umowa zawierana z jedną z organizacji nie obejmuje podmiotów zrzeszonych w innych organizacjach. Warto również podkreślić, że dokonywanie wpłaty należności na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi jest niezależna od opłaty abonamentowej.
Zasadą jest, że twórcy przysługuje prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Od tej zasady jest kilka wyjątków w ramach tzw. dozwolonego użytku.
W zakresie udostępnienia gościom odbiorników w pokojach hotelowych istnieje wiele kontrowersji, jednak orzecznictwo i doktryna są konsekwentne i wskazują, że dozwolony użytek programów nie może mieć miejsca, jeżeli łączy się z nim osiąganie korzyści majątkowych. Sądy uznają, że jeżeli w pokoju znajduje się odbiornik łączy się to z osiąganiem korzyści majątkowej, mimo że hotele nie pobierają oddzielnej opłaty za odbiór programów TV w pokojach hotelowych. Jednak zagwarantowanie gościowi możliwości odbioru programów wpływa na podniesienie standardu i ceny za pokój- to właściciel czerpie bowiem korzyści z udostępnienia utworów. Udostępnienie odbiorników w pokoju hotelowy wpływa również bezpośrednio na uzyskanie wyższej kategorii gwiazdkowej hotelu, gdyż dla uzyskania określonej kategorii gwiazdkowej niezbędne jest posiadanie w pokojach telewizorów w celu możliwości oglądania programów lokalnych i satelitarnych.
Tym samym, uniknięcie obowiązku zapłaty należności na rzecz wspomnianych organizacji wymaga wykazania, że w obiekcie nie znajdują się odbiorniki lub że ich umieszczenie w obiekcie nie przynosi żadnych korzyści majątkowych. W przypadku sporu to właściciel obiektu powinien udowodnić te okoliczności przed sądem.
Wiele osób (bezzasadnie!) liczyło, że w związku z wydaniem w luty 2017r. przez Trybunał Sprawiedliwości wyroku, pojawiła się szansa na uniknięcie obowiązku zapłaty należności na rzecz ZAIKS.
Trybunał wskazał wówczas, że udostępnianie programów telewizyjnych i radiowych za pośrednictwem odbiorników telewizyjnych zainstalowanych w pokojach hotelowych nie stanowi udostępniania dokonywanego w miejscu dostępnym publicznie za opłatą. Trybunał zajmował się jednak w tej sprawie jedynie pojęciem udostępniania za opłatą. We wcześniejszych orzeczeniach wskazywał zaś bezpośrednio, że zainstalowanie w pokojach hotelowych odbiorników i dostarczanie za ich pomocą sygnału telewizyjnego stanowi publiczne udostępnianie.
Zgodnie z aktualnym orzecznictwem polskie sądy uznają, że wskazany wyrok Trybunału dotyczy innej sytuacji, a przedstawiona w nim interpretacja dotyczy innego przepisu. Sądy uznają, że udostępnianie odbiorników telewizyjnych w pokojach hotelowych, jest publicznym udostępnianiem, z którym łączy się uzyskiwanie korzyści. W ocenie polskich sądów w takich sytuacjach należy nadal wnosić opłaty na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Czyli nic się nie zmieniło!
Powstaje również często pytanie, czy można wykorzystywać w ramach prowadzanej działalności aplikacje Spotify. Jednakże zgodnie z warunkami serwisu Spotify jest on przeznaczony do użytku osobistego, a nie do celów komercyjnych. To oznacza, że odtwarzanie muzyki w miejscach publicznych, takich jak hotele, stacje radiowe, puby, restauracje, sklepy czy szkoły tańca, jest zabronione. Istnieje jednak możliwość skorzystania z licencji Creative Commons, która umożliwia twórcom udostępnianie własnych utworów (uwaga- zabrania się udostępniania komercyjnego utworów opisanych symbolem przekreślonego dolara). W tym celu można skorzystać z radia z muzyką Creative Commons, płyt CD lub skomponowanych samodzielnie playlist z muzyką CC.
W świetle aktualnych poglądów dokonywanie wpłat na rzecz ZAIKS i podobnych organizacji jest konieczne. Istnieje również możliwość odtwarzania wyłącznie utworów, które nie są chronione przez organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, wtedy nie ma potrzeby uiszczania opłat. Natomiast w wypadku odtwarzania telewizji, takiej możliwości praktycznie nie ma. Zatem niestety, chcąc umożliwić gościom oglądanie telewizji, należy się liczyć z obowiązkiem zapłaty.
Artykuł został opracowany przez zespół doświadczonych prawników z kancelarii OWIW Legal, świadczącej usługi m.in. dla branży HoReCa. Zatrudnieni w niej specjaliści pomagają w zakładaniu hoteli i restauracji, tworzą dla nich umowy najmu, pomagają w sporach (np. z firmami budowlanymi lub ZAIKS-em), uczestniczą w kontrolach Państwowej Inspekcji Pracy, reprezentują Klientów w sporach z pracownikami, sporządzają i sprawdzają regulaminy hoteli. Ponadto dysponują doświadczeniem w przekształcaniu działalności oraz w przejęciach/zbyciach tego typu obiektów, a także tworzą raporty i oceny ryzyk prawnych.
