Każdy od niemal dwóch lat boryka się z problemem niemożliwości zrobienia zakupów w niektóre niedziele. Jest to związane w obowiązującym ograniczeniem sprzedaży w placówkach handlowych w niedziele, święta, w dniu 24 grudnia i w Wielką Sobotę. Ograniczenie to nie obejmuje jednak placówek handlowych w hotelach, restauracji, czy też stacji paliw. Dodatkowo, przepisy prawa pracy przewidują, że praca w niedziele i święta jest dozwolona między innymi w gastronomii i zakładach hotelarskich. Restauracje i hotele mogą zatem zlecać wykonanie określonych prac swoim pracownikom również w niedziele i święta.
Praca w niedzielę i święto obejmuje pracę wykonywaną między godziną 600 w tym dniu a godziną 600 następnego dnia, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina. W przypadku pracownika, który pracuje w niedziele i święta na podstawie umowy o pracę, przysługują mu dodatkowe uprawnienia, które omówimy poniżej. Nie dotyczą one zasadniczo jednak osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych.
Dodatkowe obowiązki pracodawcy
Z możliwością świadczenia pracy przez pracownika w niedziele i święta wiąże się wiele obowiązków po stronie pracodawcy, co przekłada się jednocześnie na uprawnienia dla takiego pracownika. Poniżej omawiamy podstawowe obowiązki i ograniczenia restauratora lub hotelarza w sytuacji wykonywania pracy przez pracownika w czasie niedziel lub świąt:
1. obowiązek zapewnienia innego dnia wolnego od pracy- pracodawca ma obowiązek udzielenia dni wolnych od pracę w związku ze świadczeniem pracy przez danego pracownika w niedziele lub święto, musi ich udzielić nawet wbrew woli pracownika. Dzień wolny przysługuje niezależnie od tego, przez ile godzin pracownik wykonywał pracę w niedzielę lub święto- cały wolny dzień przysługuje również wtedy, gdy pracownik pracował godzinę w niedzielę. Nie ma również znaczenia wymiar czasu pracy, w którym pracuje dana osoba. Obowiązek ten nie dotyczy jedynie osób zatrudnionych w weekendowym systemie pracy. Za pracę w niedzielę pracownikowi przysługuje dzień wolny od pracy w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po tej niedzieli (tak samo jest w sytuacji, gdy święto wypada w niedzielę). Gdy powyższe jest niemożliwe, dzień wolny należy przyznać w ciągu okresu rozliczeniowego. Okresem rozliczeniowym jest zwykle miesiąc, jest to czas, który służy do zaplanowania pracy pracownika, tak aby nieobecność pracownika nie wpłynęła na funkcjonowanie pracodawcy.
2. dodatek do wynagrodzenia- jeśli nie jest możliwe udzielenie pracownikowi dnia wolnego od pracy we wskazanych powyżej terminach, pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy.
3. wolna niedziela- pracownik, który pracuje w niedziele, powinien mieć wolną niedzielę co najmniej raz na 4 tygodnie. Ne dotyczy to pracy w weekendowym systemie.
Powyższe uwagi dotyczą niedziel oraz świąt obowiązujących w Polsce. Mając na uwadze dominujące w Polsce wyznanie, święta obejmują jedynie uroczystości katolickie, nie odnoszą się zaś do świąt obchodzonych przez osoby o innym wyznaniu.
W Polsce każdy człowiek korzysta ze swobody sumienia i wyznania, jest to jedno z podstawowych praw człowieka- nie tylko obywatela, ale także cudzoziemca. Dodatkowo, nikt nie może być dyskryminowany ze względu na wyznawaną religię. W związku z powyższymi zasadami, każdy pracownik, niezależnie od wyznawanej wiary, powinien mieć możliwość uzyskania dnia wolnego od pracy w celu obchodzenia świąt związanych z jego wyznaniem.
Zgodnie z ustawą o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, osoby należące do kościołów i innych związków wyznaniowych mogą otrzymać zwolnienie od pracy na własną prośbę w dni swoich świąt. Dzień wolny od pracy przysługuje jedynie członkom zarejestrowanych kościołów i związków wyznaniowych. Zwolnienie od pracy obejmuje czas niezbędny do obchodzenia tych świąt zgodnie z przyjętymi wymogami danej religii.
W celu uzyskania wolnego dnia, który nie jest dniem ustawowo wolnym od pracy, pracownik powinien złożyć wniosek o udzielenie wolnego na powyższy cel co najmniej na 7 dni przed planowanym wolnym dniem. Z kolei pracodawca musi poinformować pracownika o warunkach odpracowania wolnego na co najmniej 3 dni przez udzieleniem zwolnienia od pracy. Powyższy obowiązek składania wniosku nie dotyczy świąt, które przypadają cyklicznie, na przykład co tydzień w konkretnym dniu. Pracodawca może odmówić udzielenia pracownikowi dnia wolnego jedynie z bardzo ważnych powodów występujących po stronie pracodawcy. Należy jednak ostrożnie korzystać z możliwości odmowy udzielenia dnia wolnego w celu obchodów świąt danego wyznania, gdyż takie działanie może zostać uznane za dyskryminację ze względu na wyznanie.
Udzielone pracownikowi dni wolne w celu obchodzenia święta zgodnego z jego wyznaniem musi on jednak odpracować. Odpracowanie może się odbyć w czasie dni ustawowo wolnych od pracy lub w godzinach nadliczbowych. Takie odpracowanie nie wiąże się z uzyskaniem dodatkowego wynagrodzenia za pracę.
W wielu branżach zorganizowanie pracy w czasie świąt i niedziel wiąże się w wieloma problemami, w części przypadków jest nawet niemożliwe. W branży gastronomicznej i hotelarskiej przepisy zostały jednak skonstruowane w sposób, który umożliwia normalne
działanie restauracji i hoteli również w niedziele i święta. Obowiązujące zakazy handlu, czy też pracy w niedziele i święta, nie dotyczą bowiem pracy w tych miejscach. Należy jedynie pamiętać o dodatkowych obowiązkach pracodawcy, które zostały omówione powyżej.
Artykuł został opracowany przez zespół doświadczonych prawników z kancelarii OWIW Legal, świadczącej usługi m.in. dla branży HoReCa. Zatrudnieni w niej specjaliści pomagają w zakładaniu hoteli i restauracji, tworzą dla nich umowy najmu, pomagają w sporach (np. z firmami budowlanymi lub ZAIKS-em), uczestniczą w kontrolach Państwowej Inspekcji Pracy, reprezentują Klientów w sporach z pracownikami, sporządzają i sprawdzają regulaminy hoteli. Ponadto dysponują doświadczeniem w przekształcaniu działalności oraz w przejęciach/zbyciach tego typu obiektów, a także tworzą raporty i oceny ryzyk prawnych.
